Cùng chúng tôi tìm hiểu ngay trong bài viết sau đây.

Mối quan hệ giữa mất ngủ và tiểu đêm

Mất ngủ là một rối loạn giấc ngủ phổ biến, đặc trưng bởi sự khó ngủ, khó khăn trong việc chìm vào giấc ngủ, duy trì giấc ngủ hoặc thức dậy quá sớm, không thể ngủ lại được mặc dù có đủ thời gian và điều kiện ngủ. Nguyên nhân gây mất ngủ có thể do stress, lo âu, trầm cảm, bệnh lý, thói quen sinh hoạt không lành mạnh hoặc yếu tố môi trường.

Bạn sẽ cảm thấy mệt mỏi, uể oải, cạn kiệt năng lượng, tâm trạng cáu kỉnh và giảm hiệu suất học tập, làm việc vào sáng hôm sau. Thậm chí, mất ngủ còn tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, rối loạn chuyển hóa, suy giảm hệ miễn dịch.

Hầu hết mọi người cần ngủ từ 7 - 9 tiếng mỗi đêm, nhưng vào một thời điểm nào đó, nhiều người lớn bị mất ngủ ngắn hạn. Tình trạng này có thể kéo dài trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần, còn mất ngủ mãn tính kéo dài trong ba tháng hoặc hơn.

Tiểu đêm là tình trạng thức dậy một hoặc nhiều lần mỗi đêm để đi tiểu. Thông thường, một người trưởng thành khỏe mạnh có thể ngủ suốt đêm mà không cần phải thức dậy đi tiểu hoặc chỉ đi tiểu một lần.

Tình trạng này ảnh hưởng đến hơn 50% người lớn sau 50 tuổi, phổ biến hơn ở nam giới sau 50 tuổi. Trước 50 tuổi, tiểu đêm phổ biến hơn ở phụ nữ. Ngoài ra, tiểu đêm ảnh hưởng đến một trong 3 người trên 30 tuổi.

Nguyên nhân chính dẫn đến chứng tiểu đêm do uống quá nhiều chất lỏng trước khi ngủ; thuốc có chứa thuốc lợi tiểu; giảm sức chứa bàng quang; thói quen thức dậy đi tiểu hoặc một số tình trạng sức khỏe nhất định khiến bạn phải thức dậy để đi tiểu vào ban đêm.

Tiểu đêm gây gián đoạn giấc ngủ và ảnh hưởng đến thời gian giấc ngủ tổng thể. Việc phải thức giấc nhiều lần để đi tiểu làm giảm thời gian ngủ sâu, suy giảm chất lượng giấc ngủ và dẫn đến tình trạng khó ngủ trở lại.

Ngược lại, mất ngủ cũng có thể góp phần gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng tiểu đêm. Một người nếu bị mất ngủ, họ có xu hướng thức giấc nhiều hơn trong đêm và cảm thấy buồn tiểu ngay cả khi bàng quang không thực sự đầy.

Nghiên cứu Nagahama trên 8076 người tham gia tại Nhật Bản cho thấy tiểu đêm và mất ngủ có mối liên hệ mật thiết với nhau. Tình trạng tiểu đêm có thể gây ra tình trạng khó ngủ mới khởi phát, trong khi tình trạng khó ngủ sẵn có có thể gây ra tình trạng tiểu đêm mới khởi phát chỉ ở phụ nữ. Đi vệ sinh thường xuyên vào ban đêm dẫn đến tình trạng ngủ không đủ giấc, buồn ngủ quá mức vào ban ngày và tăng nguy cơ té ngã.

Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Y học Giấc ngủ lâm sàng JCSM, Mỹ cho thấy chứng tiểu đêm có thể làm trầm trọng thêm tình trạng mất ngủ vốn đã kém của người lớn tuổi. Kết quả cho thấy 54% các trường hợp thức giấc vào ban đêm được báo cáo có liên quan đến chứng tiểu đêm.

Bên cạnh đó, các yếu tố khác như stress, lo âu, bệnh lý nền tăng sản tuyến tiền liệt ở nam giới, hội chứng ngưng thở khi ngủ và một số rối loạn nội tiết có thể vừa gây ra tiểu đêm vừa góp phần gây ra tình trạng mất ngủ.

Mất ngủ và tiểu đêm có mối liên hệ mật thiết với nhau. Thức giấc đi vệ sinh vào ban đêm nhiều lần gây gián đoạn chu kỳ giấc ngủ, khó ngủ lại.

Nguyên nhân gây ra mất ngủ tiểu đêm nhiều lần

Tình trạng đi tiểu đêm mất ngủ là vấn đề sức khỏe thường gặp, ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Mất ngủ tiểu đêm nhiều lần có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, gồm yếu tố sinh lý tự nhiên và bệnh lý tiềm ẩn.

1. Nguyên nhân sinh lý

Tiểu đêm mất ngủ có thể ảnh hưởng đến những người trẻ tuổi, nhưng nó phổ biến hơn theo tuổi tác, đặc biệt ở những người đàn ông lớn tuổi và người được chỉ định là nam giới khi sinh ra. Chứng tiểu đêm ảnh hưởng đến khoảng 40% người lớn từ 18 tuổi - 79 tuổi. Ước tính có khoảng gần 50% nam giới ở độ tuổi 70 phải thức dậy ít nhất hai lần mỗi đêm để đi tiểu, nhìn chung có thể ảnh hưởng đến 80% người lớn tuổi.

Chức năng thận có xu hướng suy giảm nhẹ theo tuổi tác, giảm hiệu quả bài tiết, tăng sản xuất nước tiểu vào ban đêm và tần suất đi tiểu cũng tăng lên. Thói quen uống quá nhiều nước, rượu bia, đồ uống có chứa caffeine sát giờ đi ngủ gây kích thích bàng quang, dẫn đến việc phải thức dậy đi tiểu nhiều lần trong đêm.

Ngoài ra, sử dụng một số loại thuốc lợi tiểu, thuốc chứa kali, thiazid có tác dụng phụ gây tiểu nhiều, dẫn đến mất ngủ. Đồng thời, sự thay đổi nội tiết tố, đặc biệt là ở phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh, có thể ảnh hưởng đến chức năng bàng quang và dẫn đến tiểu đêm.

2. Nguyên nhân bệnh lý

Bên cạnh nguyên nhân sinh lý, một số bệnh lý khác có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng mất ngủ tiểu đêm. Các bệnh lý này tác động lên hệ tiết niệu, thần kinh, nội tiết hoặc toàn thân, dẫn đến sự rối loạn trong quá trình sản xuất và bài tiết nước tiểu, ảnh hưởng đến giấc ngủ.

2.1 Phì đại tuyến tiền liệt

Phì đại tuyến tiền liệt (BHP) là bệnh lý phổ biến ở nam giới, đặc biệt người trung niên và lớn tuổi. Sự phì đại của tuyến tiền liệt gây chèn ép niệu đạo và làm dày thành bàng quang, tăng tần suất đi tiểu đêm, tiểu nhiều lần, tiểu són, tiểu không tự chủ, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.

Những người bị BHP sẽ cảm thấy cần đi tiểu sau mỗi một đến hai giờ, kéo dài đến tận nữa đêm, gián đoạn giấc ngủ. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, BPH có thể dẫn đến bí tiểu, viêm nhiễm đường sinh dục và mất ngủ do tiểu đêm nhiều lần.

2.2 Bàng quang tăng hoạt

Bàng quang tăng hoạt là hiện tượng cơ bàng quang co thắt quá mức khiến người bệnh cảm giác buồn tiểu đột ngột và khó kiểm soát. Điều này dẫn đến tiểu gấp, tiểu nhiều lần cả ban ngày lẫn ban đêm, thậm chí kèm theo tiểu không tự chủ.

Thức dậy giữa đêm đi tiểu sẽ làm gián đoạn giấc ngủ, giảm tổng thời gian ngủ, khó ngủ trở lại và gây ra tình trạng mất ngủ kéo dài. Ngoài ra, cảm giác lo lắng và căng thẳng về việc tiểu đêm cũng có thể góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng mất ngủ.

Mất ngủ tiểu đêm có thể xuất phát từ nguyên nhân bàng quang co thắt quá mức, tăng cảm giác buồn tiểu vào ban đêm.

2.3 Tiểu đường

Bệnh tiểu đường là nguyên nhân gây ra chứng tiểu đêm. Tăng đường huyết kéo dài ở bệnh nhân tiểu đường làm tổn thương dây thần kinh ngoại biên, giảm khả năng kiểm soát bàng quang, dẫn đến tình trạng tiểu nhiều lần vào ban đêm. Hơn nữa, nồng độ glucose trong máu cao vượt quá ngưỡng tái hấp thu của thận sẽ tăng sản xuất nước tiểu, đi tiểu thường xuyên hơn.

Một số loại thuốc điều trị tiểu đường có tác dụng lợi tiểu cũng góp phần làm tăng tần suất đi tiểu đêm. Ngoài ra, các triệu chứng đi kèm như khát nước nhiều, chuột rút về đêm hoặc các biến chứng thần kinh gây đau có thể làm gián đoạn giấc ngủ, mất ngủ và làm trầm trọng thêm tình trạng tiểu đêm sẵn có.

2.4 Bệnh lý thần kinh

Não bộ là cơ quan trung tâm của hệ thần kinh, nằm trong hộp sọ, có vai trò tiếp nhận thông tin, chỉ huy và kiểm soát mọi chức năng của cơ thể. Đối với người bình thường, nếu bàng quang đầy, não bộ sẽ phát tín hiệu cần đi tiểu.

Nhưng nếu hệ thần kinh gặp vấn đề, bị rối loạn do sinh lý hoặc bệnh lý thần kinh như Parkinson, đa xơ cứng, đột quỵ và tổn thương tủy sống khiến quá trình phát tín hiệu bị gián đoạn hoặc sai lệch. Điều này khiến bàng quang chưa tích đủ nước tiểu nhưng vẫn xuất hiện cảm giác buồn tiểu, đi tiểu nhiều lần gây mất ngủ về đêm.

2.5 Nhiễm khuẩn đường tiết niệu

Nguyên nhân dẫn đến đi tiểu đêm mất ngủ có thể là do bệnh lý nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) hoặc nhiễm trùng bàng quang. Bệnh gây ra cảm giác nóng rát thường xuyên, kích ứng bàng quang, tăng tần suất đi tiểu và cần đi tiểu gấp cả ngày lẫn đêm.

Bệnh khởi phát do sự xâm nhập của vi khuẩn, gây viêm nhiễm và dẫn đến rối loạn chức năng đường tiết niệu. Việc điều trị cần dùng thuốc kháng sinh.

Nhiễm khuẩn đường tiết niệu làm kích ứng bàng quang, tăng tần suất đi tiểu gây mất ngủ vào ban đêm - Ảnh: Internet

2.6 Rối loạn đường tiểu dưới

Người lớn tuổi thường xuyên thức giấc đi tiểu đêm do chức năng cô đặc nước tiểu bị suy giảm. Các bệnh lý như phì đại tuyến tiền liệt lành tính, bàng quang tăng hoạt, viêm bàng quang mạn tính, viêm bàng quang mô kẽ và sỏi đường tiết niệu làm suy yếu bàng quang, giảm khả năng chứa nước tiểu, gây ra các triệu chứng như tiểu gấp, tiểu nhiều lần trong ngày.

Khi bàng quang bị kích thích liên tục hoặc tắc nghẽn niệu đạo khiến nhu cầu đi tiểu thường xuyên hơn, thức giấc nhiều lần trong đêm, gián đoạn chu kỳ giấc ngủ bình thường.

2.7 Do thuốc

Nhóm thuốc lợi tiểu làm tăng cường quá trình đào thải natri, nước qua thận, dẫn đến tăng sản xuất nước tiểu và tần suất đi tiểu vào ban đêm nếu dùng thuốc vào buổi tối hoặc gần giờ đi ngủ.

Bên cạnh đó, một số thuốc khác như thuốc chống trầm cảm ba vòng, thuốc kháng cholinergic, thuốc ức chế cholinesterase và một số loại thuốc điều trị Parkinson có thể ảnh hưởng gián tiếp đến chức năng bàng quang, tăng cảm giác buồn tiểu, kích thích bàng quang, dẫn đến tiểu đêm mất ngủ.

Tác hại của tiểu đêm mất ngủ

Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe tổng thể, cải thiện chức năng nhận thức, khả năng ghi nhớ, tập trung, duy trì cân nặng khỏe mạnh và giảm nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường, tim mạch. Tuy nhiên, khi giấc ngủ bị gián đoạn bởi việc thức giấc đi tiểu đêm sẽ có những tác động tiêu cực đến sức khỏe tổng thể và chất lượng cuộc sống.

1. Ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất

Ngủ đủ giấc giúp cơ thể và não bộ phục hồi sau ngày dài học tập, làm việc căng thẳng, cảm thấy sảng khoái, tỉnh táo khi thức dậy vào sáng hôm sau. Các quá trình khác nhau diễn ra trong khi ngủ hỗ trợ thúc đẩy não hoạt động khỏe mạnh, duy trì sức khỏe tổng thể tốt.

Thường xuyên mất ngủ tiểu đêm làm giảm khả năng phòng vệ chống lại bệnh tật và tình trạng bệnh lý của cơ thể.

Thức giấc nhiều hơn hai lần trong đêm để đi vệ sinh, ngay cả khi những lần thức giấc này chỉ diễn ra trong thời gian ngắn cũng sẽ làm giảm chất lượng giấc ngủ. Sự thay đổi nội tiết tố xảy ra trong chu kỳ kinh nguyệt, mang thai và mãn kinh, chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn cũng có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng giấc ngủ.

Người ngủ không đủ giấc có nguy cơ cao bị tăng cân, mất trí nhớ, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, huyết áp cao, tiểu đường type 2, trầm cảm, lo âu, ung thư, giảm khả năng miễn dịch và tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Hơn nữa, tình trạng mệt mỏi kéo dài, căng thẳng, lo lắng do thiếu ngủ có thể ảnh hưởng đến khả năng vận động, tăng nguy cơ té ngã, đặc biệt ở người lớn tuổi và làm trầm trọng thêm các bệnh lý nền hiện có.

Mất ngủ tiểu đêm ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, cơ thể mệt mỏi, cạn kiệt năng lượng và tăng nguy cơ mắc phải một số bệnh lý.

2. Ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần

Mất ngủ tiểu đêm khiến cơ thể không ngủ đủ giấc hoặc chất lượng giấc ngủ kém làm tăng nguy cơ gặp phải rối loạn sức khỏe tâm thần. Người bị mất ngủ do tiểu đêm thường cảm thấy mệt mỏi, cáu gắt, dễ bị kích động và khó kiểm soát cảm xúc, dễ rơi vào trạng thái trầm cảm, lo âu.

Các nghiên cứu về tình trạng thiếu ngủ cho thấy những người khỏe mạnh có mức độ căng thẳng và lo âu gia tăng sau giấc ngủ kém. Người mắc chứng rối loạn sức khỏe tâm thần thậm chí còn có khả năng cao gặp phải các vấn đề về giấc ngủ mãn tính hơn. Ngược lại, những vấn đề về giấc ngủ này cũng sẽ làm trầm trọng thêm các triệu chứng tâm thần và tăng nguy cơ tự tử.

3. Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống

Tiểu đêm mất ngủ không chỉ tác động đến sức khỏe thể chất và tinh thần mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày. Nghiên cứu cho thấy người bị mất ngủ tiểu đêm có nguy cơ mắc chứng trầm cảm, lo âu cao hơn, dẫn đến chất lượng cuộc sống kém hơn.

Cảm giác uể oải, mệt mỏi, thiếu năng lượng do giấc ngủ bị gián đoạn làm giảm khả năng tham gia vào các hoạt động thường ngày, từ công việc đến các hoạt động giải trí và giao tiếp xã hội. Người bệnh cảm thấy khó khăn trong việc duy trì sự tỉnh táo, tập trung vào ban ngày, giảm hiệu suất làm việc và tăng nguy cơ tai nạn.

Cách điều trị tình trạng tiểu đêm mất ngủ

Để cải thiện tình trạng mất ngủ tiểu đêm, bạn có thể tham khảo 3 cách mà ECO Pharma giới thiệu sau đây:

1. Thay đổi lối sống

Đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, kể cả vào cuối tuần để thiết lập đồng hồ sinh học tự nhiên của cơ thể. Hạn chế sử dụng các chất kích thích như caffeine và nicotine, đặc biệt là vào buổi chiều và tối, gần sát giờ đi ngủ vì chúng có thể gây khó ngủ, kích thích bàng quang.

Kiểm soát lượng chất lỏng uống vào, tránh uống nhiều nước trong khoảng 2 giờ - 3 giờ trước khi đi ngủ. Đi tiểu trước khi đi ngủ để giảm bớt lượng nước tiểu trong bàng quang. Mặc quần áo thoải mái, tạo một môi trường ngủ yên tĩnh, tối và nhiệt độ phù hợp khoảng 25 độ C.

Thực hiện các biện pháp thư giãn trước khi đi ngủ như đọc sách, nghe nhạc nhẹ nhàng hoặc thiền có thể giúp giảm căng thẳng và lo âu, cải thiện chất lượng giấc ngủ, giảm bớt số lần thức giấc đi tiểu đêm.

2. Điều trị y tế

Nếu tình trạng mất ngủ tiểu đêm do bệnh lý, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc hoặc đề xuất phương pháp điều trị phù hợp. Tiểu đêm do phì đại tuyến tiền liệt (BPH), điều trị bằng thuốc ức chế alpha-adrenergic hoặc thuốc ức chế 5-alpha reductase để giảm kích thước tuyến tiền liệt và cải thiện lưu thông nước tiểu.

Thuốc kháng cholinergic hoặc các thuốc chủ vận beta-3 adrenergic giúp giảm co thắt bàng quang không tự chủ và giảm tần suất đi tiểu. Ngoài ra, bác sĩ có thể cân nhắc kê đơn thuốc an thần, thuốc ngủ trong thời gian ngắn để cải thiện tình trạng mất ngủ tiểu đêm.

Trong một số trường hợp hiếm gặp, phẫu thuật có thể được chỉ định để giải quyết nguyên nhân thực thể gây tiểu đêm, chẳng hạn như phì đại tuyến tiền liệt gây tắc nghẽn đường tiểu.

3. Liệu pháp hỗ trợ

Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) là phương pháp hiệu quả giúp người bệnh thay đổi các suy nghĩ và hành vi tiêu cực liên quan đến giấc ngủ, dễ ngủ, duy trì giấc ngủ sâu hơn.

Đồng thời, bạn nên áp dụng các kỹ thuật thư giãn như liệu pháp thôi miên, phản hồi sinh học, thiền, yoga, liệu pháp ánh sáng. Các kỹ thuật này giúp giảm căng thẳng và lo âu, cải thiện chất lượng giấc ngủ, điều chỉnh rối loạn nhịp sinh học.

Sử dụng các loại thảo dược như trà tim sen, trà hoa cúc, trà rễ cây nữ lang, trà mộc lan, trà oải hương, trà hoa tam thất có tác dụng an thần, tạo cảm giác thư thái, thoải mái nhưng không nên uống trà quá gần giờ đi ngủ.

Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) tập trung vào các yếu tố tâm lý và hành vi, góp phần giảm thiểu tình trạng tiểu đêm nhiều lần gây mất ngủ.

Phòng ngừa chứng mất ngủ tiểu đêm như thế nào?

Tiểu đêm không thể phòng ngừa được, nếu tình trạng này xảy ra nhiều lần có thể là triệu chứng của một tình trạng bệnh lý tiềm ẩn. Thậm chí, tiểu đêm là điều không thể tránh khỏi, nhất là trong trường hợp mãn kinh hoặc mang thai.

Bạn có thể hạn chế tình trạng đi tiểu vào ban đêm bằng cách uống thuốc lợi tiểu vào buổi sáng hoặc ít nhất sáu giờ trước khi đi ngủ. Đối với những người có triệu chứng tiểu đêm liên quan đến rối loạn chức năng bàng quang, thực hiện các bài tập tăng cường cơ sàn chậu kegel giúp cải thiện khả năng kiểm soát bàng quang và giảm tần suất tiểu gấp cũng như tiểu đêm.

Ngoài ra, ngủ trưa giúp máu hấp thu chất lỏng, đi vệ sinh sau khi ngủ trưa, giúp giảm số lần đi vệ sinh vào ban đêm. Kéo dài khoảng thời gian giữa các lần đi tiểu trong ngày cũng có thể giúp tăng dung tích sức chứa của bàng quang và giảm số lần đi tiểu vào ban đêm. Nâng cao chân một giờ hoặc hơn trước khi đi ngủ để giảm sự tái hấp thu và chuyển đổi phù ngoại biên thành nước tiểu trong khi ngủ.

Đồng thời, để tránh tiểu đêm mất ngủ, trước khi đi ngủ không nên uống nhiều nước, cà phê, trà, bia rượu, hút thuốc. Tránh ăn mặn, ăn canh có tính lợi tiểu, trái cây nhiều nước như cam, dưa hấu, bưởi, quýt, dứa, đu đủ, tập thói quen đi vệ sinh trước khi ngủ và kê cao chân khi ngủ.

Bổ sung một số tính chất quý từ thiên nhiên như Saw Palmetto, Pumpkin Seed, Pygeum Africanum Bark, Crataeva Nurvala, Nettle Root hỗ trợ nâng cao sức khỏe tuyến tiền liệt để tránh mắc phải các tình trạng về đường tiểu.

Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng, phấn khích và tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày nhằm kiểm soát cân nặng, tránh béo phì, thừa cân. Trường hợp nếu đang sử dụng thuốc điều hòa huyết áp, hãy trao đổi với bác sĩ về tác dụng phụ lợi tiểu của thuốc.

Tiểu đêm không phải là bệnh nhưng đây có thể là triệu chứng của một số tình trạng bệnh lý khác. Mất ngủ tiểu đêm có thể cải thiện bằng cách thay đổi lối sống, điều trị y tế và biện pháp hỗ trợ. Chủ động điều chỉnh thói quen sinh hoạt, thực hiện bài tập kiểm soát bàng quang, điều trị căn nguyên bệnh lý nền và tối ưu hóa môi trường ngủ hỗ trợ cải thiện tình trạng đi tiểu đêm mất ngủ hiệu quả.